Մաս Գ

Կարդացեք նաեւ՝ Հակոբ Հակոբյան. Հայերի հանճարը չի վերջացել

Կարդացեք նաեւ՝ Հակոբ Հակոբյան. Կյանքն ունի իր որոշակի ռիթմը

2002-ի օգոստոսի 29-ին «Օրրանում» հրապարակվեց մեր հաջորդ հարցազրույցը՝ «Արվեստագետն ապրում է իր ժողովրդի մեջ»: «Ի՞նչ կարող է անել արվեստագետն այսօր» հարցին Հակոբ Հակոբյանը պատասխանել էր.

-Չեմ կարծում, որ արվեստագետի դերը ճիշտ է երեկվա, այսօրվա, վաղվա բաժանել: Արվեստագետներ միշտ եղել են և միշտ հասարակության մեջ իրենց ստեղծագործությամբ որոշակի դեր են խաղացել: Ի՞նչ կոչել դա՝ ուրախությու՞ն, հաճու՞յք, թե՞ ճանաչողություն, տեղեկատվություն՝ կարևոր չէ: Արվեստի մեզ հասած գործերից ոչ միայն հաճույք ենք ստանում, այլև՝ տեղեկություններ՝ այդ ժամանակ ապրած մարդկանց կերպարի մասին: Ես չգիտեմ՝ այսօր արվեստագետն ի՞նչ տեղ ունի, բայց կարծում եմ՝ հասարակությանը շատ պետք է, որ նկարիչը կտավ նկարի, գրողը գիրք գրի, երաժիշտը երաժշտություն հնարի: Այսօր մեր երկրի մեջ խառնաշփոթ վիճակ կա, հասարակությունն անհանգիստ է և, իսկապես չգիտի՝ մեր արվեստագետներն ի՞նչ են անում ու ի՞նչ վիճակում են: Բայց նկարիչները ցուցահանդեսներ են բացում, համերգներ են հնչում, կյանքը շարունակվում է: Ես անձնապես սիրում եմ նկարել և չգիտեմ՝ իմ գործն ի՞նչ տեղ ունի հասարակության մեջ: Եթե գիտենամ, որ իմ գործը որևէ օգուտ է տալիս, ինձ համար մեծ ուրախություն, մեծ պարտք ու մեծ պատիվ կլինի: Արվեստագետը, եթե բացառիկ մեծ արվեստագետ է, ոչ միայն գեղեցիկն է ստեղծում, այլև ներկայացնում է իր ժողովրդին՝ իր անձով ներկայանալով ուրիշ ժողովուրդների: Մենք ուրիշ ժողովուրդներին սիրում ենք իրենց մշակույթով: Մանավանդ այսօր մեր պետությանը նման արվեստագետներ շատ են պետք:

-Գուցե դա մեր կյանքի վերջին 70 տարիների հետևանքն է, գուցե պետականություն չունենալու 700 տարիների, բայց մենք մեր արվեստագետից ակնկալում ենք նախևառաջ քաղաքացի լինել ու իր արվեստով հասարակությանը կողմնորոշել, նաև իր քաղաքացիական դիրքորոշումն ունենալ քաղաքական հարցերում: Ճի՞շտ է արվեստագետին նման պահանջ ներկայացնելը:

-Արվեստագետն ապրում է իր ժողովրդի մեջ: Եթե ինքը տաղանդ ունի, կարող է հեռանալ, ուրիշ ժողովրդի մեջ ապրել ու այնտեղ էլ նշանավոր դառնալ, բայց դա արդեն մեր ժողովրդի համար կորուստ է և մեծ վնաս: Արվեստագետի կարևորությունն իր ժողովրդի մեջ ավելին է: Արվեստագետը պիտի իր ժողովրդի քաղաքացին լինի, իր երկրի քաղաքացին: Ես կարծում եմ, որ արվեստագետը հատուկ կարևորություն չունի, որ ուրիշ մարդկանցից տարբերվի: Ամեն մարդ իր տեղն ու իր պարտականություններն ունի իր երկրի մեջ: Ես չգիտեմ՝ նկարելուց զատ ուրիշ ի՞նչ կարող եմ անել իմ ժողովրդի համար: Այլ հարց է, որ պատմության ընթացքի որոշ ժամանակներում հատկապես գրողներից սպասում են, որ քաղաքական գործիչներ դառնան: Չեմ կարծում, որ նրանք մեծ օգուտ են տալիս այդպիսով՝ քաղաքական գործիչն ուրիշ մարդ է, արվեստագետն՝ ուրիշ: Գրողի խոսքը շատ կարևոր է, եթե նա իսկապես գրող է, եթե ճշմարտությունը տեսնող մարդ է, իրականությունը տեսնող մարդ է և համարձակվում է այդ իրականությունն ու ճշմարտությունն ասել: Դա կարող է մեծ օգուտ լինել պետական գործչին: Որովհետև արվեստագետն ավելի զգայուն է, վիճակն ավելի լավ կարող է զգալ ու ձևակերպել: Լավ քաղաքական գործիչը պիտի լսի իր լավ գրողին, բայց ամեն մեկն իր գործն ունի ու իր գործը պիտի անի՝ կանգնելով մյուսի կողքին, ոչ թե նրա տեղը:

-Անընդհատ խոսվում է ճգնաժամի մասին՝ քաղաքական, տնտեսական: Այդ ճգնաժամից դուրս գալու համար ի՞նչ է պետք: Ավելի շատ գաղափարական չէ՞ մեր տեղապտույտը և պետք չէ՞ արժեհամակարգերի ու չափանիշների ճշտումից սկսել:

-Ես չեմ ուզում հասարակական ու քաղաքական բնագավառներում խորանալ, որովհետև քիչ եմ պատրաստված նման խնդիրներ բարձրացնել ու լուծել կարողանալու համար: Իմ կարծիքով՝ մեր պետությունը տակավին չի ստեղծվել, արտաքնապես պետականության ձևերը ստեղծել կամ ընդօրինակել ենք, բայց այդ ձևերը փուչ են, խորքից եկող ձևեր չեն, ծնված չեն բնական կերպով՝ հողից, ժողովրդից: Մեր ժամանակի մեջ ընդունված միջազգային ձևերն ու չափանիշները ընդօրինակում ու վերցնում ենք, բայց չենք բովանդակավորում, ու դրանք դառնում են կեղծ, արտաքին ձև միայն, պատկերացում: Ոչինչ չի ստեղծվում միանգամից: Եթե ժողովուրդը չի անցել պատմական որոշ զարգացում, հեշտությամբ չի կարողանա ընկալել ու ապրել: Երկար ժամանակ պետականություն չունենալով, կառույցներ չունենալով, ապրելով ուրիշ պետությունների կառույցների մեջ՝ այդպես ընտելացել ենք, բայց հիմա, ունենալով ազգային պետություն, մենք պիտի կարողանանք ստեղծել մեր կառույցները: Իսկ դրանք կազմված են մարդկանցից: Մարդկանց պատրաստությունը մեկ օրում չի կարող լինել, մարդկանց թե կյանքն է պատրաստում, թե դեպքերը, թե կրթությունը: Այսօր մենք անպատրաստ ենք: Մեզ ասում են՝ Եվրախորհրդի անդամ եք, մարդ պիտի ուղարկեք: Ում ունենք՝ նրան ենք ուղարկում: Մենք պատրաստ ենք-պատրաստ չենք այդ խնդիրները լուծելուն՝ հաշվի չենք առնում, ասում են՝ պիտի անեք: Անշուշտ, պիտի հաշվի առնենք, որ մենք մենակ չենք ապրում, մեր ժողովուրդն աշխարհից կտրված չէ, աշխարհի մասն է կազմում, բայց հարցն այն է, թե աշխարհի ու շրջապատի հետ մեր հարաբերությունները կառուցելիս մենք որքա՞ն ուժ ունենք, ինքնուրու՞յն ենք, ինչչա՞փ կարող ենք դիմանալ, ինչչա՞փ մենք մերը կարող ենք պաշտպանել: Սրանք դժվար հարցեր են: Ուրիշ ժողովուրդների պետությունները երկար ժամանակների մեջ կոփված ու բազում կտրվածքներ ունեցող կառույցներ են, որոնք մեկ օրում չես կարող բերել ու տեղադրել քո երկրի մեջ: Ժամանակի ընթացքի մեջ պետք է հասնենք ու գործենք այդ մակարդակների վրա:

-Ժամանա՞կն է ստեղծում չափանիշ, թե՞ չափանիշն է ստեղծում ժամանակ:

-Ես կարող եմ խոսել իմ այսօրվա զգացումներից ու զգայնություններից, շրջապատից ու երկրից եկող տպավորություններից: Մեր վիճակն ուրախալի վիճակ չէ, դժբախտաբար: Կան շատ հարցեր, որոնց պատասխանները ժողովուրդը չի կարողանում գտնել, ժողովուրդն ունի շատ դժվարություններ, շատ հարցեր, որոնք պետք է լուծվեն: Մենա՞կ պետք է լուծի, պետությա՞ն հետ, հասարակությա՞ն հետ՝ դա ուրիշ հարց է: Բայց եթե այդ հարցերը չլուծվեն, ժողովուրդը ինչքա՞ն կկարողանա մնալ տանջանքի մեջ: Հասարակ հարց՝ գյուղացին ջուր է ուզում ու չի ստանում, որքա՞ն այդ մարդը կարող է դիմանալ: Բոլորը ծրագրեր ունեն, բայց միջոցներ չունեն այդ ծրագրերին կյանք տալու: Ովքե՞ր պիտի տան այդ միջոցները: Ժողովրդի, մարդ արարածի գոյության հարցերը՝ սննդի, աշխատանքի, առողջապահության, կրթության, բարոյական ապահովության, պիտի լուծվեն: Մնացածը կերևա ժամանակի մեջ:

-Ձեզնից առաջ էլ նկարել են, Ձեզնից հետո էլ նկարելու են՝ ավանդույթները շարունակելը, սեփական ավանդույթներ հաստատելը ինչպե՞ս է լինում: Դուք նկարում եք ու Ձեր միջով անցած աշխարհը բերում եք կտավ, արվեստի շարունակականության ու արվեստում ժառանգականության խնդիրն ինչպե՞ս է լուծվում:

-Դա, անշուշտ, շատ կարևոր պահ է: Ժառանգականությունն արվեստում շատ կարևոր հարց է: Բայց աշխարհն այսօր, այս պահին 10 տարի առաջվա աշխարհը չէ, 50 տարի առաջվա աշխարհը չէ, այսինքն՝ այսօր մարդկային հարաբերությունները փոխվել են: Առաջ, եթե փակ, պաշտպանված վիճակի մեջ էինք ու ճիշտ է՝ առանց ազդեցությունների չէինք ապրում, բայց ավելի ապահով էինք, հիմա աշխարհում մշակույթն էլ ստեղծվում ու ճառագայթվում է մի քանի կենտրոններից: Եթե Ամերիկան ընդունենք իբրև տեխնիկական ամենազարգացած ու մեծ հնարավորություններով երկիր, այդ երկիրն աշխարհի վրա ազդում է ոչ միայն տեխնիկական-նյութական մակարդակով, այլև մշակութային մակարդակով՝ երկրագնդի ամենատարբեր անկյուններում: Որքա՞ն ենք կարողանում դիմադրել կամ որքա՞ն ենք կարողանում օգտագործել՝ դա է հարցը: Մեր փոքրիկ երկիրը գոնե ամեն դարում մի նկարիչ ունեցել է, որ միջազգային չափանիշներով ներկայացել է աշխարհին: 19-րդ դարում՝ Այվազովսկու շնորհիվ, 20-րդ դարում՝ Սարյանի: Մենք չափվել ենք աշխարհի հետ ու կանգնել ենք աշխարհի կողքին՝ նրանց շնորհիվ: 20-րդ դարում ունեցանք Կալենցի պես նկարիչ, Մինասի, որ մեր նկարչությունը կարողանում էին պահել միջազգային մակարդակի վրա: Ուրիշ նկարիչներ էլ ունեինք, նրանց ընդհանուր ճիգն էլ մեզ ապահովում էր պատվավոր վիճակ գեղարվեստի մեջ: Այսօր, նոր շրջանի մեջ բազմաթիվ երիտասարդ նկարիչներ կան, որ ֆիզիկական շփման ավելի մեծ հնարավորություններ ունեն: Եթե առաջ մենք փակ էինք աշխարհի առաջ, հիմա երիտասարդ նկարիչը կարող է Փարիզ գնալ կամ Նյու Յորք, շփվել աշխարհի մշակույթի հետ: Այս ամբողջ ազդեցություններից ի՞նչ կմնա ժառանգականության համար՝ չգիտեմ: Որքա՞ն կարող ենք նոր սերնդի մեջ ստեղծել ժառանգորդը նախորդ սերնդի՝ դժվար է ասել, բայց հավատալով մեր ժողովրդի, հայ մարդու հանճարին՝ գիտեմ, որ պետք է նոր Սարյան գա, նոր Մինաս գա, որովհետև միշտ եկել է՝ անսպասելի, ժամանակներին հակառակ: Մեր որակը դարերի ընթացքում ստուգված որակ է, որ նորեն իր հաստատումը կարող է տալ:

Շարունակելի:

Կարդացեք նաեւ՝ Հակոբ Հակոբյան. Հայերի հանճարը չի վերջացել

Կարդացեք նաեւ՝ Հակոբ Հակոբյան. Կյանքն ունի իր որոշակի ռիթմը

Անահիտ Ադամյանը բանասիրական գիտությունների թեկնածու է, պետական դասի խորհրդական 2-րդ աստիճանի:

Սյունակում արտահայտված մտքերը պատկանում են հեղինակին եւ կարող են չհամընկնել Մեդիամաքսի տեսակետներին: