2020 թվականի փետրվարի 22-ին կայացել է Ադրբեջանի ավտոկրատ Իլհամ Ալիևի պաշտոնական այցը Վատիկան, նրան ընդունել է Հռոմի պապը։ Ալիևների և Վատիկանի բարձրաստիճան պաշտոնյաների հանդիպումը ամփոփող Սուրբ Աթոռի հայտարարության մեջ ասվում է «միջմշակութային և միջկրոնական երկխոսության կարևորության մասին՝ հօգուտ տարբեր կրոնական և էթնիկ խմբերի խաղաղ գոյակցության»: Այս մասին գրում է «IrpiMedia»-ն։

Վատիկան կատարած այցից ընդամենը մի քանի ամիս անց՝ 2020 թվականի սեպտեմբերին, Լեռնային Ղարաբաղում բռնկվեց երկրորդ (կամ երրորդ՝ ներառյալ 2016 թվականի քառօրյա հակամարտությունը)  պատերազմը։ Եվրախորհրդարանի համար այս հակամարտությունը նշանավորեց «էթնիկ զտումների» սկիզբը։

Մինչ 2023թ. աշնանը տեղի էր ունենում Ղարաբաղից հայերի գաղթը, Հռոմի պապը աղոթում էր Ղարաբաղի բնակիչների համար՝ հուսալով, որ «միջազգային հանրության աջակցությամբ կողմերի միջև բանակցությունները կնպաստեն կայուն համաձայնության ձեռքբերմանը, որը վերջ կդնի հումանիտար ճգնաժամին»։ Սակայն նաև 2020 թվականին Եկեղեցին անկարող եղավ առաջ գնալ  «բոլոր ներգրավված կողմերին և միջազգային հանրությանն» ուղղված ընդհանուր կոչերից:

Կովկասում Վատիկանի դիվանագիտությունն օգնեց ամրապնդել Ալիևների ընտանիքի իշխանությունը՝ չնայած Ղարաբաղում մարդու իրավունքների խախտումներին:

Այդ ներկայացուցիչներից մեկը՝ կարդինալ Գուջերոտին, ծանոթ է Ալիևների ընտանիքի հետ 2002 թվականից։

Սրանք այն տարիներն էին, երբ Ռուսաստանը երաշխավորում էր հրադադարը տարածաշրջանում այն ​​բանից հետո, երբ հայկական կողմը հաղթել էր Ադրբեջանին առաջին հակամարտությունում։ Ազգային ատելությունը, որը մինչև օրս հակամարտության բորբոքման վառելիքն է, սկսել էր թուլանալ, սակայն նվիրակ Գուջերոտին Ադրբեջանն անվանեց «երկիր, [որը] տարբեր կրոնների պատկանող մարդկանց խաղաղ գոյակցության խորհրդանիշ է»։

2011 թվականին որպես նվիրակ իր առաքելությունը սկսելուց տասը տարի անց Գուջերոտին ստորագրեց պատմական համաձայնագիր, որն առաջին անգամ կարգավորում էր Բաքվի և կաթոլիկ եկեղեցու հարաբերությունները։ Վավերացման պահին, ինչպես հիշեցվում է «Քրիստոնեությունն Ադրբեջանում» գրքում, որը հրապարակվել է Բաքվի Բարոյական արժեքների խրախուսման հիմնադրամի կողմից 2019 թվականին, Գուջերոտին «երախտագիտություն է հայտնել [Ադրբեջանի] կառավարությանը՝  [համաձայնությունը] հնարավոր դարձնելու պայմաններ ստեղծելու համար»:

«Ադրբեջանը», ինչպես ասված է Գուջերոտիի գրքում, «ևս մեկ անգամ ապացուցեց իր հանդուրժողականությունը։ Վստահ եմ, որ այս փաստաթուղթը դրական արձագանք կստանա միջազգային աշխարհում և կհիշվի որպես պատմական մեծ իրադարձություն։ Այս ամենի համար իմ խորին շնորհակալությունն եմ հայտնում նախագահ Իլհամ Ալիևին և Ադրբեջանի կառավարությանը»։

Հռոմի պապի շնորհիվ, փետրվարին Գուջերոտին նշանակվեց Վատիկանի Պետական ​​քարտուղարության խորհրդի անդամ։

2013 թվականին այն ժամանակվա նախագահ Սերժ Սարգսյանից նա ստացավ Մովսես Խորենացի մեդալը՝ Հայաստանի բարձրագույն պարգևը՝ Երևանի և Սուրբ Աթոռի միջև հարաբերությունների ամրապնդմանն ուղղված ջանքերի համար։

IrpiMedia-ի՝ կարդինալի քարտուղարությանն ուղղված հարցապնդումը Ղարաբաղում ողբերգական իրադարձությունների վերաբերյալ,  մնաց անպատասխան, ինչպես նաև Սուրբ Աթոռի և Հեյդար Ալիևի հիմնադրամի միջև հարաբերությունների ստեղծման և զարգացման գործում Գուջերոտիի դերի պարզաբանման մասին հարցումը:

2009 թվականից Հեյդար Ալիևի հիմնադրամը՝ Մեհրիբան Ալիևայի գլխավորությամբ, ֆինանսավորում է Վատիկանում տարբեր միջոցառումներ՝ վերականգնողական ծրագրեր, ցուցահանդեսներ և համերգներ։ Ալիևի հիմնադրամի կողմից հատկացված ֆինանսավորման չափի մասին IrpiMedia-ի՝ Սուրբ Աթոռին ներկայացված հարցումը ևս մնացել է անպատասխան։

Համացանցի տվյալների համաձայն, նվիրատվությունները կազմում են առնվազն 640.000 եվրո։ Թեև 2020 թվականին Էմին Ռուստամովը, որն այն ժամանակ Հռոմում ադրբեջանական իտալացի երիտասարդների ասոցիացիայի նախագահն էր, իսկ այժմ Բաքվի սփյուռքի հետ աշխատանքի պետական ​​հանձնաժողովի նախագահի խորհրդականը, թվիթերում գրել էր, որ «Ադրբեջանը ավելի քան 1 միլիոն եվրո է նվիրաբերել Վատիկանի մի քանի պատմական հուշարձանների և եկեղեցիների վերականգնման համար»։

Ռուստամովը վկայակոչել է Վատիկանի և Ադրբեջանի միջև Գուջերոտիի աջակցությամբ 2011թ.-ին կնքված համաձայնագիրը։

Պապի ​​արևելյան ինստիտուտը (PIO) համագործակցում է Ադրբեջանի միջազգային զարգացման գործակալության հետ 2019 թվականից։ Ինստիտուտի և գործակալության միջև ստորագրված համաձայնագիրը, ինչպես նաև Հեյդար Ալիևի հիմնադրամի կողմից ֆինանսավորվող վերականգնումը, գործիքներից մեկն է, որի միջոցով ամրապնդվել են երկու երկրների հարաբերությունները։

2024 թվականի փետրվարի 19-ին նրա դասախոսներից մեկը՝ բելգիացի ճիզվիտ Ժորժ-Անրի Ռյուսենը, հեռացվեց ինստիտուտից և Հիսուսի ընկերությունից։

Ըստ IrpiMedia-ի երեք տարբեր աղբյուրների՝ Ռույսենին վռնդել են այն բանից հետո, երբ նա բողոքել է Հայոց ցեղասպանության ժխտման միջադեպի դեմ, որը տեղի է ունեցել այն ինստիտուտում, որտեղ նա դասավանդել է: Գիտնականը լրջորեն է վերաբերվում այս հարցին, քանի որ նա ավելի քան մեկ տասնամյակ զբաղվել է արխիվային ուսումնասիրությամբ, որն ավարտվել է բազմահատոր աշխատությամբ, որը հիմնարար նշանակություն ունի Հայոց ցեղասպանության և դրա միջազգային ճանաչման ուսումնասիրության համար:

Հայոց ցեղասպանության հարցում Սուրբ Աթոռը նախկինում ավելի թափանցիկ դիրքորոշում էր զբաղեցնում, ինչպես, օրինակ, երբ Հռոմի պապ Ֆրանցիսկոսը հրապարակավ օգտագործեց այդ տերմինը հարյուրամյակի կապակցությամբ՝ խախտելով զսպվածության երկարատև ավանդույթը: Հաղորդվում է, որ վերջին պահին Հռոմի պապը խմբագրել է իր համար պատրաստված ելույթը, որում, ինչպես հայտնել է երկու աղբյուր, չի եղել «ցեղասպանություն» բառը։ Այդ հայտարարությունից հետո Թուրքիան որոշ ժամանակով հետ կանչեց Սուրբ Աթոռում իր դեսպանին։

Հայաստանն ագրեսոր երկրի հետ երկխոսությունն ընկալեց որպես թշնամանքի նշան. «Մենք խոսում ենք բոլորի հետ»,- հայտարարեց կարդինալ Գուջերոտին 2023 թվականի սեպտեմբերին, երբ իրականացվում էր Ղարաբաղի հայ բնակչության արտաքսումը, նկատի ունենալով Կովկասում Վատիկանի դիվանագիտական ​​նախաձեռնությունը, որի պտուղները, սակայն, դեռևս սպասվում է տեսնել։

Ադրբեջանի և Հայաստանի միջև հակամարտությունում կա վտանգ, որ ավտոկրատիայի իրականացրած հանցագործությունները և ագրեսիան հետին պլան կմղվեն։